Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

--- watispremodern_modern_postmodern [2013/08/18 11:01] – josquak
+++ watispremodern_modern_postmodern [2013/08/28 11:29] – josquak
@@ Regel 43: / Regel 43: @@
 De filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kant|Immanuel Kant]] noemt dat “verlichting”. Verlichte mensen zijn mensen die hun ‘//aan zichzelf te wijten, onmondigheid//’ hebben afgelegd.((Kant, Immanuel (1784),  [[http://verbodengeschriften.nl/pdf/Beantwoording%20van%20de%20vraag%20Wat%20is%20Verlichting.pdf|Beantwoording van de vraag: Wat is verlichting?]].))
-Onmondig ben je als je niet in staat bent ‘//zonder leiding van anderen, van het eigen verstand gebruik te maken//’. Als je je verstand wel hebt maar het niet gebruikt, heb je die onmondigheid aan jezelf te wijten. Als iedereen de moed heeft zijn of haar verstand te gebruiken, kun je samen een maatschappij opbouwen die bij de tijd is.
+Onmondig ben je volgens Kant als je niet in staat bent ‘//zonder leiding van anderen, van het eigen verstand gebruik te maken//’. Als je je verstand wel hebt maar het niet gebruikt, heb je die onmondigheid aan jezelf te wijten. Als iedereen de moed heeft zijn of haar verstand te gebruiken, kun je samen een maatschappij opbouwen die bij de tijd is.
-//Kant// dacht en leefde natuurlijk heel anders dan wij. Zijn eeuw was de 18e eeuw en de onze is de 21e eeuw. Toch lijkt //Kant// in minstens één ding op ons. Net als wij wilde hij zijn leven hier en nu met anderen vormgeven. Daarin is hij net als wij //modern//.
+//Kant// dacht en leefde natuurlijk heel anders dan wij. Zijn eeuw was de 18e eeuw en de onze is de 21e eeuw. Toch lijkt //Kant// in minstens één ding op ons. Net als wij wilde hij zijn leven zélf hier en nu met anderen vormgeven. Daarin is hij net als wij //modern//.
@@ Regel 55: / Regel 55: @@
 Bij de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschappelijke_revolutie|wetenschappelijke revolutie]] van de 16e en de 17e eeuw? In die tijd legden [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Nicolaas_Copernicus|Copernicus]], [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Galileo_Galilei|Galilei]] en andere wetenschappers namelijk de grondslagen voor een nieuwe wetenschap.
-Vóór die tijd dacht men dat onze wereld overkoepeld wordt door de “hemel”, de plaats waar [[isgoddood|God]] woont. Ook de sterren en de planeten horen bij die hemel. Die bestaan niet uit gewone stof, maar uit “ether”, de stof van de hemel.
+Vóór die tijd dacht men dat onze wereld overkoepeld wordt door de “hemel”, de plaats waar [[isgoddood|God]] woont. Ook de sterren en de planeten horen bij die hemel. Die bestaan niet uit gewone stof, maar uit “ether”, de stof van de hemel. De nieuwe wetenschappers kwamen er echter achter dat de aarde een planeet is, die samen met de andere planeten om de zon draait. Er is dus sprake van één systeem.
-De nieuwe wetenschappers kwamen er echter achter dat de aarde een planeet is, die samen met de andere planeten om de zon draait. Er is dus sprake van één systeem.
+Andere wetenschappers bouwden op hun werk voort. [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton|Isaac Newton]] bijvoorbeeld, die leefde in de eerste helft van de 17e eeuw en het begin van de 18e eeuw. Volgens //Newton// gehoorzaamt het hele heelal aan één wet, namelijk “de zwaartekracht”. Wij, mensen, kunnen die wet met ons verstand doorgronden en met onze apparatuur berekenen. Van een aparte hemel en een aparte hemelse stof is geen sprake meer. Over alles kun je nu dus vrij je gedachten laten gaan.
-Andere wetenschappers bouwden op hun werk voort. [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton|Isaac Newton]] bijvoorbeeld, die leefde in de eerste helft van de 17e eeuw en het begin van de 18e eeuw. Volgens //Newton// gehoorzaamt het hele heelal aan één wet, namelijk “de zwaartekracht”. Wij, mensen, kunnen die wet met ons verstand doorgronden en met onze apparatuur berekenen.
-Van een aparte hemel en een aparte hemelse stof is geen sprake meer. Over alles kun je nu dus vrij je gedachten laten gaan.
 Misschien begon dat “vrije denken” al in het Europa van de 15e en de 16e eeuw. In die tijd kwam in Italië de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Italiaanse_renaissance|renaissance]] tot bloei.
@@ Regel 83: / Regel 79: @@
 //Van Ockham// was een [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Scholastiek|scholasticus]]. //Scholastici// zijn theologen uit de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Late_Middeleeuwen|late middeleeuwen]] die het logische denken van de “heidense” filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Aristoteles|Aristoteles]] probeerden te verzoenen met het geloof van de kerk.
-Het verst gingen daarbij de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Nominalisme|nominalisten]]. Zij bekritiseerden de leer van de filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Plato|Plato]] die geloofde dat aardse zaken onvolmaakte afgeleiden zijn van “ideeën” die in de hemel bestaan. Aardse liefde bijvoorbeeld, komt voort uit de “idee” liefde, de hemelse liefde. Deze hemelse liefde geeft aan de aardse liefde zin en betekenis.
+Het verst gingen daarbij de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Nominalisme|nominalisten]]. Zij bekritiseerden de leer van de filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Plato|Plato]] die geloofde dat aardse zaken onvolmaakte afgeleiden zijn van “ideeën” die in de hemel bestaan. Aardse liefde bijvoorbeeld, komt voort uit de “idee” liefde, de hemelse liefde. Deze hemelse liefde geeft aan de aardse liefde zin en betekenis. Volgens //Aristoteles// en de //nominalisten// bestaan deze “ideeën” alleen maar in ons hoofd. De hemel van God is leeg. Alleen God Zelf is er nog, wiens doen en laten wij met ons verstand op geen enkele manier kunnen begrijpen.
-Volgens //Aristoteles// en de //nominalisten// bestaan deze “ideeën” alleen maar in ons hoofd. De hemel van God is leeg. Alleen God Zelf is er nog, wiens doen en laten wij met ons verstand op geen enkele manier kunnen begrijpen.
 //Van Ockham// - zelf ook een //nominalist// - trekt daaruit de conclusie dat kerkelijke geloofsuitspraken per definitie strijdig zijn met het verstand. Ook de omgekeerde conclusie trekt hij. Over dat wat wij wél met ons verstand kunnen beredeneren, heeft de kerk geen gezag.
@@ Regel 103: / Regel 97: @@
 [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Pierre_Bayle|Bayle]],
 [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Rousseau|Rousseau]],
-[[http://nl.wikipedia.org/wiki/Voltaire|Voltaire]], [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kant|Kant]] en andere verlichtingsfilosofen braken met de //scholastiek//, het denken van de late middeleeuwen en construeerden een nieuw wereldbeeld. In dit wereldbeeld nemen de mens en zijn verstand een cruciale plaats in.
+[[http://nl.wikipedia.org/wiki/Voltaire|Voltaire]], [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kant|Kant]] en andere verlichtingsfilosofen braken met de //scholastiek//, het denken van de late middeleeuwen en construeerden een nieuw wereldbeeld.
-Met dat verstand kun je de dingen in jezelf en in de wereld doorgronden. Ook kun je met dat verstand een nieuwe maatschappij tot stand brengen. Dat kan allemaal om dat alles logisch in elkaar zit.
+In dit wereldbeeld nemen de mens en zijn verstand een cruciale plaats in. Met dat verstand kun je de dingen in jezelf en in de wereld doorgronden. Ook kun je met dat verstand een nieuwe maatschappij tot stand brengen. Dat kan allemaal om dat alles logisch in elkaar zit.
 Het vakgebied waar die logica het meest op de voorgrond treedt is de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Wiskunde|wiskunde]]. Voor verlichtingsdenkers is wiskunde daarom de basis van alle andere vakgebieden.
-Volgens [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Jonathan_Israel|Jonathan Israel]] liep de Nederlandse filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinoza|Spinoza]] in dat alles voorop.
+Volgens [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Jonathan_Israel|Jonathan Israel]] liep de Nederlandse filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinoza|Spinoza]] in dat alles voorop. //Spinoza// stond aan de basis van dat wat //Israel// de “Radicale verlichting” noemt. Het gros van de andere verlichtingsdenkers schaart //Israel// onder de noemer “Gematigde verlichting”. Deze denkers sloten volgens hem allerlei compromissen met de kerkelijke hoofdstroom die het in de maatschappij nog steeds voor het zeggen had. //Spinoza// en zijn aanhangers deden dit echter niet.
-//Spinoza// stond aan de basis van dat wat //Israel// de “Radicale verlichting” noemt. Het gros van de andere verlichtingsdenkers schaart //Israel// onder de noemer “Gematigde verlichting”. Deze denkers sloten volgens hem allerlei compromissen met de kerkelijke hoofdstroom die het in de maatschappij nog steeds voor het zeggen had. //Spinoza// en zijn aanhangers deden dit echter niet.
 //Israel// denkt dat de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Franse_Revolutie|Franse Revolutie]] een vrucht is van de Spinozisten.((In [[http://www.amsterdamsespinozakring.nl/images/stories/pdf/lezing%20israel%2009-06-2007.pdf|Spinoza, Amsterdam en de moderne Samenleving]] vindt je meer over Israels ideeën.)) In die tijd werd afgerekend met de oude gezagsdragers van de maatschappij. Daarvoor in de plaats kwam de leuze “vrijheid, gelijkheid en broederschap”, die aan de basis ligt van de huidige [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Representatieve_democratie|democratieën]].
@@ Regel 127: / Regel 119: @@
 Aan het einde van de 18e eeuw vond in Engeland de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Industri%C3%ABle_revolutie|industriële revolutie]] plaats. In die tijd verbeterde //James Watt// de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Stoommachine|stoommachine]]. //Watts// machines ging men gebruiken om weefgetouwen aan te drijven. Dat alles plaatste men in grote hallen waar men mensen in liet werken om de machines te bedienen. Zo ontstonden de eerste [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Fabriekssysteem|fabrieken]].
-//Watts// machines deden het werk dat voorheen door mensen gedaan werd veel sneller en waren dus veel goedkoper. Gaandeweg werd daarom steeds meer  ambachtelijk handwerk in en rond het huis vervangen door gemechaniseerd werk in fabrieken.
+//Watts// machines deden het werk dat voorheen door mensen gedaan werd veel sneller en waren dus veel goedkoper. Gaandeweg werd daarom steeds meer  ambachtelijk handwerk in en rond het huis vervangen door gemechaniseerd werk in fabrieken. Een massale trek naar de steden vond plaats.
-Een massale trek naar de steden vond plaats.
 Tot dan toe bestond de bewoonde wereld vooral uit landerijen van boeren, af en toe onderbroken door een klein stadje, waar handel werd gedreven en waar de bestuurders woonden. Deze agrarische samenleving veranderde nu in een [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Kapitalisme|kapitalistische]] maatschappij met steeds verder uitdijende fabriekssteden.
@@ Regel 139: / Regel 129: @@
 In het begin van de 20e eeuw bedachten de Amerikanen de lopende band. Producten werden voortaan op dezelfde manier, in dezelfde volgorde in elkaar gezet. Voortaan konden deze producten [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Massaproductie|massaal]] vervaardigd worden. Men noemde dat de “rationalisatie” van het productieproces.
-De uitvinding van de machine ligt in de lijn van het //moderne// denken.
+De uitvinding van de machine ligt in de lijn van het //moderne// denken. [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton|Newton]] stelde de natuur al voor als ‘//een reusachtige machine//’. De 18e eeuwse Franse wetenschapper [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Julien_Offray_de_La_Mettrie|Julien Offray de La Mettrie]], dacht dat dit ook voor de mens zelf gold en  [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Voltaire|Voltaire]] vond dat //Newtons// denken ook toegepast moest worden op ‘//de sociale ordening//’.((Sennet, Richard (2008), //De ambachtsman. De mens als maker//, p. 99, 106.)) Toepassing van dit denken op de economie is dan een logische volgende stap.
-[[http://nl.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton|Newton]] stelde de natuur al voor als ‘//een reusachtige machine//’. De 18e eeuwse Franse wetenschapper [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Julien_Offray_de_La_Mettrie|Julien Offray de La Mettrie]], dacht dat dit ook voor de mens zelf gold en  [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Voltaire|Voltaire]] vond dat //Newtons// denken ook toegepast moest worden op ‘//de sociale ordening//’.((Sennet, Richard (2008), //De ambachtsman. De mens als maker//, p. 99, 106.))
-Toepassing van dit denken op de economie is dan een logische volgende stap.
 De massale productie van goederen in fabrieken bracht veel geld op. Lang kwam dat geld slechts in de zakken van de fabriekseigenaars terecht. De ontevreden arbeiders gingen zich organiseren om hun deel op te eisen. Zo ontstond het [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Socialisme|socialisme]].
@@ Regel 167: / Regel 153: @@
 In de //industriële revolutie// namen de machines veel van onze lichamelijke arbeid over. In de //digitale revolutie// neemt de computer veel van onze geestelijke arbeid over.
-Een recente ontwikkeling is de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/3D-printer|3D printer]]. Met die //3D-printer// begeeft de //digitale revolutie// zich nu ook op het gebied van de oude machines. Met behulp van een digitaal ontwerp kan zo’n printer namelijk dingen maken die vroeger alleen door machines gemaakt konden worden.
+Een recente ontwikkeling is de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/3D-printer|3D printer]]. Met die //3D-printer// begeeft de //digitale revolutie// zich nu ook op het gebied van de oude machines. Met behulp van een digitaal ontwerp kan zo’n printer namelijk dingen maken die vroeger alleen door machines gemaakt konden worden. Als deze ontwikkeling zich doorzet, zou de fabriek zelf wel eens overbodig kunnen worden. Kennis is dan alles.
-Als deze ontwikkeling zich doorzet, zou de fabriek zelf wel eens overbodig kunnen worden. Kennis is dan alles.
 Met haar doel geen plekje in ons en onze omgeving onontdekt te laten, past de //digitale revolutie// goed bij de idealen van de verlichting.
@@ Regel 206: / Regel 190: @@
 In de klassieke oudheid vereerde men vele goden. Deze goden zijn niet te vergelijken met de God van het Jodendom, het christendom en de islam. Die laatste God is een reusachtig wezen dat de wereld waarin wij mensen leven, ver te boven gaat. De [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Namen_in_Griekse_en_Romeinse_mythologie|Griekse en Romeinse goden]] zijn zelf net mensen. Het enige verschil is dat ze onsterfelijk zijn. Dat maakt ze machtiger dan ons.((Veyne, Paul (1987) //Geschiedenis van het Persoonlijk leven. Van het Romeinse Rijk tot het jaar duizend//, p. 165, 166.))
-Een kleine bovenlaag in de //klassieke oudheid// hield zich met andere dingen bezig. Zij dachten na over de mens, de wereld en de dingen die daar boven uit gaan. Dat zijn de filosofen en hun aanhang. Eén van deze filosofen was [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Plato|Plato]], die leefde in de 5e en de 4e eeuw voor onze jaartelling en tot aan de //moderne// tijd immense invloed op het denken had.
+Een kleine bovenlaag in de //klassieke oudheid// hield zich met andere dingen bezig. Zij dachten na over de mens, de wereld en de dingen die daar boven uit gaan. Dat zijn de filosofen en hun aanhang. Eén van deze filosofen was [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Plato|Plato]], die leefde in de 5e en de 4e eeuw voor onze jaartelling en tot aan de //moderne// tijd immense invloed op het denken had. //Plato// spreekt over [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Idee%C3%ABnleer|Ideeën]] die zich in een wereld bevinden die de onze overstijgt. Alle dingen en begrippen hier op aarde zijn daar beperkte afschaduwingen van. Maar juist omdat het afschaduwingen van die //Ideeën// zijn, krijgen ze zin en betekenis.
-//Plato// spreekt over [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Idee%C3%ABnleer|Ideeën]] die zich in een wereld bevinden die de onze overstijgt. Alle dingen en begrippen hier op aarde zijn daar beperkte afschaduwingen van. Maar juist omdat het afschaduwingen van die //Ideeën// zijn, krijgen ze zin en betekenis.
@@ Regel 295: / Regel 277: @@
 In diezelfde tijd treden ook een aantal filosofen op die men //postmodern// noemt. De Franse filosofen [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Lyotard|Lyotard]] en [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Jacques_Derrida|Derrida]] en de Amerikaanse filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Richard_Rorty|Rorty]] komen in zulke rijtjes vaak voor.
-//Lyotard// deed de uitspraak dat er geen “grote verhalen” meer zijn.
+//Lyotard// deed de uitspraak dat er geen “grote verhalen” meer zijn. Een “groot verhaal” is een levensovertuiging waarmee je alles wat er is, in een zinvol verband kunt plaatsen. Het socialisme is zo’n groot verhaal, of het liberalisme.
-Een “groot verhaal” is een levensovertuiging waarmee je alles wat er is, in een zinvol verband kunt plaatsen. Het socialisme is zo’n groot verhaal, of het liberalisme.
+Volgens //Lyotard// zijn er alleen nog maar “kleine verhalen”. Ieder heeft zijn eigen levensovertuiging en je hebt geen objectieve maatstaven om te bepalen of ze waar zijn of niet. Ze zijn “waar voor jezelf”, meer kun je er niet van zeggen.
-Er zijn alleen nog maar “kleine verhalen”. Ieder heeft zijn eigen levensovertuiging en je hebt geen objectieve maatstaven om te bepalen of ze waar zijn of niet. Ze zijn “waar voor jezelf”, meer kun je er niet van zeggen.
 Omdat er vele verhalen zijn, zijn er ook vele waarheden. Vroeger kon een filosoof uitspraken doen over dé waarheid. Nu is alles betrekkelijk geworden. Filosofie is dus een probleem geworden. Net als de wetenschap.
@@ Regel 329: / Regel 309: @@
 We kunnen echter nog verder teruggaan. Zowel de //postmodernisten// als hun voorlopers beroepen zich namelijk weer op de 19e-eeuwse Duitse filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Nietzsche|Friedrich Nietzsche]].
-Volgens //Nietzsche// is met de [[isgoddood#6. God is dood, wij hebben hem gedood|dood van God]] de bodem onder de westerse cultuur vandaan geslagen. Sindsdien kunnen wij niet meer spreken over dé waarheid.
+Volgens //Nietzsche// is met de [[isgoddood#6. God is dood, wij hebben hem gedood|dood van God]] de bodem onder de westerse cultuur vandaan geslagen. Sindsdien kunnen wij niet meer spreken over dé waarheid. Voortaan zijn er vele “waarheden”. Het ligt er maar aan met welk perspectief je naar de dingen kijkt. Maar zelfs die vele “waarheden” hebben niets met de werkelijkheid zélf te maken. De werkelijkheid zal altijd onbegrijpelijk voor ons blijven. Onze “waarheden” zijn slechts manieren om die werkelijkheid voor onszelf te kunnen  hanteren.
-Voortaan zijn er vele “waarheden”. Het ligt er maar aan met welk perspectief je naar de dingen kijkt. Maar zelfs die vele “waarheden” hebben niets met de werkelijkheid zélf te maken. De werkelijkheid zal altijd onbegrijpelijk voor ons blijven. Onze “waarheden” zijn slechts manieren om die werkelijkheid voor onszelf te kunnen  hanteren.
 In zijn boek //”Romantiek”// typeert //Rüdiger Safranski// //Nietzsche// als een //romanticus//. //Safranski// maakt onderscheid tussen de //Romantiek// als tijdvak en het //romantische// dat sindsdien als geesteshouding de westerse wereld veroverde. Bij dat laatste deelt hij //Nietzsche// in.
@@ Regel 345: / Regel 323: @@
 In de tweede helft van de 20e eeuw ontstaat de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Jeugdcultuur|jeugdcultuur]], die het //romantische// gedachtegoed meteen omarmt. Aan het begin van de 21e eeuw zijn de //romantische// ideeën al zo sterk verspreid dat vrijwel iedereen in het westen er door beïnvloed is.
-De 19e eeuwse //romantiek// noem ik “romantiek van de elite” en de //romantiek// van de tweede helft van de 20e eeuw noem ik “massaromantiek”.
+De 19e eeuwse //romantiek// noem ik “romantiek van de elite” en de //romantiek// van de tweede helft van de 20e eeuw noem ik “massaromantiek”. De tijd van de “massaromantiek” is de tijd van het //existentialisme// en het //postmodernisme//.
-De tijd van de “massaromantiek” is de tijd van het //existentialisme// en het //postmodernisme//.
 In het volgende schema vat ik dat alles nog eens samen:
@@ Regel 359: / Regel 335: @@
 Vooral door internet is het //postmodernisme// iets algemeens geworden. Tegenwoordig wordt iedereen geacht zelf kunstenaar en filosoof te worden. Je kunstwerk is je leven en je filosofie je waarheid. Op internet kun je dat alles dan aan de rest van de mensheid presenteren.
-Hoewel wij mensen steeds //postmoderner// worden, is onze maatschappij en haar [[verdwijnenonzeinstituties|instituties]] nog //modern//. Dat zorgt voor veel spanningen.
+Hoewel wij mensen steeds //postmoderner// worden, is onze maatschappij en haar [[verdwijnenonzeinstituties|instituties]] nog //modern//. Dat zorgt voor veel spanningen. Wij hebben moeite gekregen met onze //instituties//. We strijden er mee, proberen ze te veranderen, of zelfs omver te werpen. Zonder die //instituties// zou de maatschappij echter tot chaos vervallen.
-Wij hebben moeite gekregen met onze //instituties//. We strijden er mee, proberen ze te veranderen, of zelfs omver te werpen. Zonder die //instituties// zou de maatschappij echter tot chaos vervallen.
 Het //postmodernisme// en het //modernisme// zijn dus tegelijkertijd in ons leven aanwezig.

Lodebar

Site-hulpmiddelen

Gebruikershulpmiddelen

Verschillen

Paginahulpmiddelen