Lodebar

Site-hulpmiddelen

Gebruikershulpmiddelen

Spoor:

Welkom

Een woord vooraf

Om te beginnen

De vier vragen

De vier teksten

Het Hebreeuws

De Thorah

Alfabetisch overzicht

Thematisch overzicht

Nieuws van de site

Over de site

Over de schrijver

Over Lodebar

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisieVorige revisie
Volgende revisie		Vorige revisie
Laatste revisieBeide kanten volgende revisie
overoudewoorden [2015/03/19 15:55] – josquakoveroudewoorden [2016/02/03 13:35] – josquak
Regel 3: Regel 3:
  
 =====1. Wat hebben we nu nog aan oude woorden?===== =====1. Wat hebben we nu nog aan oude woorden?=====
 +
 +
 +====1.1. Zekere kennis====
  
 In deze tijd is het “not done” om blind te varen op wat mensen vroeger allemaal beweerden. Natuurlijk mag je daar best eens over nadenken, als je er daarna maar zélf een mening over vormt. In deze tijd is het “not done” om blind te varen op wat mensen vroeger allemaal beweerden. Natuurlijk mag je daar best eens over nadenken, als je er daarna maar zélf een mening over vormt.
Regel 12: Regel 15:
 Toch valt het niet mee om ergens een goed gefundeerde mening over te vormen. In zijn essay [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Verhandeling_over_de_methode|Verhandeling over de methode]] uit 1637 brengt de filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Descartes|René Descartes]] dit probleem ter sprake. Toch valt het niet mee om ergens een goed gefundeerde mening over te vormen. In zijn essay [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Verhandeling_over_de_methode|Verhandeling over de methode]] uit 1637 brengt de filosoof [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Descartes|René Descartes]] dit probleem ter sprake.
  
-Op de filosofie van zijn dagen was hij helemaal uitgekeken. Op die wirwar van meningen kon volgens hem geen echte wetenschap gebouwd worden. Ook kon hij niets met de wijsheid van het “gewone volk”. Veel dingen die alom geloofd werden vond hij buitensporig en belachelijk.((Uitg. Company of Books (2005) //Filosofie 2. De vroegmoderne tijd (17de en 18e eeuw)//, Descartes, Over de Methode, p. 28, 29.))+Op de filosofie van zijn dagen was hij helemaal uitgekeken. Op die wirwar van meningen kon volgens hem geen echte wetenschap gebouwd worden. Ook kon hij niets met de wijsheid van het “gewone volk”. Veel dingen die alom geloofd werden, vond hij buitensporig en belachelijk.((Uitg. Company of Books (2005) //Filosofie 2. De vroegmoderne tijd (17de en 18e eeuw)//, Descartes, Over de Methode, p. 28, 29.))
  
 Naar zijn mening hebben ‘//onze neigingen//’ en ‘//onze opvoeders//’ zo lang over ons ‘//geregeerd//’ dat het ‘//bijna onmogelijk//’ voor ons is om een ‘//zuiver//’ en ‘//betrouwbaar//’ oordeel over iets te vellen. ‘//Gewoonte en voorbeeld//’ hebben daardoor ‘//meer macht over ons//’ dan ‘//zekere kennis//’.((Idem, p. 31, 32, 34.)) Naar zijn mening hebben ‘//onze neigingen//’ en ‘//onze opvoeders//’ zo lang over ons ‘//geregeerd//’ dat het ‘//bijna onmogelijk//’ voor ons is om een ‘//zuiver//’ en ‘//betrouwbaar//’ oordeel over iets te vellen. ‘//Gewoonte en voorbeeld//’ hebben daardoor ‘//meer macht over ons//’ dan ‘//zekere kennis//’.((Idem, p. 31, 32, 34.))
Regel 25: Regel 28:
 Zijn inspiratie vond Descartes in de wiskunde. Alleen wiskundigen konden volgens hem dingen bewijzen. Als je die methode toepast op andere gebieden, kun je ook dáár tot “zekere kennis” komen. Zijn inspiratie vond Descartes in de wiskunde. Alleen wiskundigen konden volgens hem dingen bewijzen. Als je die methode toepast op andere gebieden, kun je ook dáár tot “zekere kennis” komen.
  
-Sinds het verschijnen van Descartes’ essay hebben talloze wetenschappers hun best gedaan om van alles te bewijzen. Met hun wetenschappelijke theorieën hebben ze ons wijzer gemaakt dan we waren en met hun technische uitvindingen hebben ze ons leven op veel punten aangenamer gemaakt.+ 
 + 
 +====1.2. Overgedragen patronen==== 
 + 
 +Sinds het verschijnen van Descartes’ essay((Zie paragraaf [[overoudewoorden#1.1. Zekere kennis|1.1]].)) hebben talloze wetenschappers hun best gedaan om van alles te bewijzen. Met hun wetenschappelijke theorieën hebben ze ons wijzer gemaakt dan we waren en met hun technische uitvindingen hebben ze ons leven op veel punten aangenamer gemaakt.
  
 Descartes’ regels hebben ons dus veel goeds gebracht. Descartes’ regels hebben ons dus veel goeds gebracht.
Regel 42: Regel 49:
  
 In mijn document [[verdwijnenonzeinstituties|Verdwijnen onze instituties?]] kun je daar meer over lezen. In mijn document [[verdwijnenonzeinstituties|Verdwijnen onze instituties?]] kun je daar meer over lezen.
 +
 +
 +
 +====1.3. Een oud cultuurboek====
  
 In de tijd vóór Descartes en Kant, de tijd die wij [[watispremodern_modern_postmodern#4. Wat is premodern?|premodern]] noemen, functioneerden die instituties een stuk soepeler als nu. In de tijd vóór Descartes en Kant, de tijd die wij [[watispremodern_modern_postmodern#4. Wat is premodern?|premodern]] noemen, functioneerden die instituties een stuk soepeler als nu.
Regel 61: Regel 72:
 Eén van de onderdelen van dat raam toont ons de broers van Jozef, terwijl ze hem voor twintig zilverstukken aan een stel slavenhandelaars verkopen: Eén van de onderdelen van dat raam toont ons de broers van Jozef, terwijl ze hem voor twintig zilverstukken aan een stel slavenhandelaars verkopen:
  
-{{  http://www.medievalart.org.uk/Chartres/41_pages/jpeg_800/Chartres_Bay_41_Joseph_Panel_07.jpg?530 = |Deze afbeelding is onderdeel van Dr. Stuart Whatling’s site “The Corpus of Medieval Narrative Art” (Zie http://www.medievalart.org.uk).  }}+{{  jozef_verkocht_door_broers.jpg?530 = |Deze afbeelding is onderdeel van Dr. Stuart Whatling’s site “The Corpus of Medieval Narrative Art” (Zie http://www.medievalart.org.uk).  }}
  
 De broers verkochten Jozef omdat hij een prachtig kleed van hun vader gekregen had en omdat hij hen verteld had dat ze zich in zijn dromen voor hem gebogen hadden alsof hij een koning was.((Zie [[http://www.naardensebijbel.nl/?search-class=DB_CustomSearch_Widget-db_customsearch_widget&widget_number=preset-default&-0=vers&cs-booknr-1=1&cs-bijbelhoofdstuk-2=37&cs-versnummer-3=2-36&cs-bijbelvers_v1-4=&search=Zoeken|Genesis 37:2-36]].)) De broers verkochten Jozef omdat hij een prachtig kleed van hun vader gekregen had en omdat hij hen verteld had dat ze zich in zijn dromen voor hem gebogen hadden alsof hij een koning was.((Zie [[http://www.naardensebijbel.nl/?search-class=DB_CustomSearch_Widget-db_customsearch_widget&widget_number=preset-default&-0=vers&cs-booknr-1=1&cs-bijbelhoofdstuk-2=37&cs-versnummer-3=2-36&cs-bijbelvers_v1-4=&search=Zoeken|Genesis 37:2-36]].))
Regel 67: Regel 78:
 Onderin het raam hebben de bankiers hun eigen beroep uitgebeeld: Onderin het raam hebben de bankiers hun eigen beroep uitgebeeld:
  
-{{  http://www.medievalart.org.uk/Chartres/41_pages/jpeg_800/Chartres_Bay_41_Joseph_Panel_01.jpg?530 = | Deze afbeelding is onderdeel van Dr. Stuart Whatling’s site “The Corpus of Medieval Narrative Art (Zie http://www.medievalart.org.uk).  }}+{{  jozef_bankiers.jpg?530 = | Deze afbeelding is onderdeel van Dr. Stuart Whatling’s site “The Corpus of Medieval Narrative Art (Zie http://www.medievalart.org.uk).  }}
  
 Door hun beroep te koppelen aan het Bijbelse verhaal over Jozef, toonden ze hun medemensen dat ze zich wilden houden aan een Bijbelse regel. De regel dat ze zich bij hun geldhandel niet mochten laten leiden door jaloezie. Door hun beroep te koppelen aan het Bijbelse verhaal over Jozef, toonden ze hun medemensen dat ze zich wilden houden aan een Bijbelse regel. De regel dat ze zich bij hun geldhandel niet mochten laten leiden door jaloezie.
Regel 89: Regel 100:
  
  
-=====2. Kan een oud boek als de Bijbel je nu nog raken?=====+=====2. Bestaat er zoiets als een christelijke traditie?=====
  
-In hoofdstuk [[overoudewoorden#1. Wat moet je in deze tijd met oude tradities?|1]] schreef ik hoe belangrijk het sinds de filosofen [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Descartes|Descartes]] en [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kant|Kant]] is om zélf over de dingen na te denken.  
  
-Lange tijd ging er niets boven het verstand. De laatste decennia heeft het gevoel dit verstand echter naar de kroon gestoken.  +====2.1. Twee groepen Bijbelgelovigen====
- +
-Volgens gevoelsmensen leef je pas echt als je dingen ervaart, als er dingen zijn die je raken, die je opwinden. Als je alleen maar over de dingen nadenkt, leef je niet. +
- +
-De opmars van het gevoel begon bij de culturele elite van de 19e eeuw. We noemen dat de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Romantiek_%28stroming%29|Romantiek]]. In de tweede helft van de 20e eeuw werd deze Romantiek een massabeweging. Eerst ging de jeugd “om” en tegenwoordig ziet vrijwel iedereen in de westerse wereld het belang van persoonlijke gevoelens in. Die trend wordt ook wel “postmodernisme” genoemd. In hoofdstuk [[watispremodern_modern_postmodern#5. Wat is postmodern?|5]] van mijn document //Wat is premodern, modern, postmodern?// kun je daar meer over vinden. +
- +
-Wat moet je in een postmoderne tijd nog met een oud boek als de Bijbel? Is dat geen duf verhalenboek van vroeger? +
- +
-Vroeger vond men de Bijbel geen duf verhalenboek. Eeuwenlang heeft dat boek mensen tot op het bot geraakt.  +
- +
-Zelfs “koele” [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Protestantisme|protestanten]] zijn eeuw na eeuw door dit boek in beroering gebracht. +
- +
-Dat protestantisme is in de 16e eeuw op gang gebracht door [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Maarten_Luther|Maarten Luther]], [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Calvijn|Johannes Calvijn]] en andere [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Reformator|reformatoren]] en maakte talloze Noordeuropeanen enthousiast over de Bijbel. +
- +
-In de 17e eeuw was het eerste vuur echter gedoofd en kibbelden theologen met elkaar over de protestantse leer. Verontrustte protestanten wezen er toen op dat een godsdienst zonder gevoel een dode godsdienst is. Hun volgelingen worden wel piëtisten genoemd. In Nederland noemen we zulke protestanten [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Bevindelijk_gereformeerden|Bevindelijk Gereformeerden]]. Zelf ben ik binnen deze beweging opgegroeid. Ik herinner me nog [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Predikant|predikanten]] die met zoveel gevoel over de Bijbel konden preken dat vele luisteraars hun ogen niet droog konden houden. +
- +
-In Engeland en Amerika is de ontwikkeling van het protestantisme doorgegaan. +
- +
-Steeds als daar een godsdienstig lauwe periode was, kwamen er opwekkingspredikers die grote massa’s mensen in vuur en vlam zetten. [[http://nl.wikipedia.org/wiki/George_Whitefield|George Whitefield]], een prediker uit de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/First_Great_Awakening|Eerste Grote Opwekking]], kon mensen, alleen al door het woord “Mesopotamië” uit te spreken, tot tranen toe roeren.((Postman, Neil (1986), //Wij amuseren ons kapot. De geestdodende werking van de beeldbuis//, p. 58.)) +
- +
-Deze 18e eeuwse opwekking werd in de 19e eeuw gevolgd door de nog massalere [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Second_Great_Awakening|Tweede Grote Opwekking]]. +
- +
-In beide opwekkingen reageerden vele mensen heel heftig op de Bijbelprediking. Sommigen begonnen luid te huilen of te schreeuwen. Anderen vielen op de grond, waar ze begonnen te stuiptrekken.  +
- +
-De opwekkingspredikers schrokken daar niet van. Zulke mensen waren misschien ontstelt omdat ze zich realiseerden dat het leven dat ze leiden zo weinig leek op het leven waar de Bijbel over spreekt.  +
- +
-Volgens het protestantisme is er een kloof tussen de Bijbelse boodschap en het leven dat wij, mensen, leiden. Die kloof is zo groot dat alleen de “Geest van God”, de “Heilige Geest” hem kan overbruggen. +
- +
-Volgens [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Jonathan_Edwards_%28theoloog%29|Jonathan Edwards]], de theoloog van de Eerste Grote Opwekking, brengt de “Heilige Geest” mensen in contact met de Bijbel. Hij opent hun verstand voor dat Boek. En dan gebeurt er ook van alles op gevoels- en op wilsgebied. Mensen worden ánders, gaan ánders leven. +
- +
-Heftige emoties hoeven er niet perse op te wijzen dat God aan het werk is. Het gaat er om dat je veránderd. Edwards noemt dat het krijgen van de “vruchten van de Geest”.((Zie Bakker, drs. H.A (1994) [[http://www.whitefield.nl/literatuur/artikelen/108-het-toetsen-van-verschijn-selen-in-tijden-van-opwekking-drs-h-a-bakker|Het toetsen van verschijnselen in tijden van opwekking]].)) +
- +
-Heftige emoties en andere bijzondere verschijnselen ziet Edwards maar als bijzaken. Bijzaken die op zich nog niets hoeven te betekenen. +
- +
-In 1904 ontstond er een nieuwe opwekking in Wales. Een centrale figuur in deze opwekking was de jonge [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Evan_Roberts|Evan Roberts]], die jaren in de kolenmijnen gewerkt had. De kerkdiensten die hij leidde, waren hoofdzakelijk gebeds- en zangdiensten. De preek stond minder centraal als bij de vroegere opwekkingen. +
- +
-De vlam sloeg ook over naar Los Angeles in Amerika. Onder leiding van de zwarte predikant [[http://nl.wikipedia.org/wiki/William_Seymour|William Seymour]] begint in 1906, in een gebouw dat gebruikt werd als opslagplaats voor bouwmateriaal, de wereldwijde pinksteropwekking.((Zie {{pinkstersamenkomsten_in_azusa_street.pdf|Pinkstersamenkomsten in Azusa Street}}.)) +
- +
-Binnen 3 jaar is deze opwekking over 50 landen verspreid. Eén van die landen is Nederland.((Nelson, Douglas J. (1981) //For such a time as this//, Preface.))  +
- +
-In de zestiger jaren bereikt het gedachtegoed van de opwekking de traditionele christelijke kerken. Dit wordt de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Charismatische_beweging|charismatische beweging]] genoemd. +
- +
-In de tachtiger jaren volgt nog een “derde golf”, onder protestanten die je het beste “Calvinisme-light” kunt noemen. +
- +
-Eén van deze kerken stond in Toronto. Begin 90er jaren vind daar een uitbarsting van emoties plaats. Sommigen denken dat er een nieuwe opwekking begint, maar anderen vertrouwen het niet. +
- +
-{{ youtube>IlT3oaaed9U }} +
-\\ +
-Deze video toont ons een gedeelte van een kerkdienst in deze heftige periode. We zien mensen schreeuwen, lachen en op de grond vallen en we zien een predikant die “dronken in de Geest” uit de Bijbel leest. Er gebeurt van alles op gevoelsgebied, maar is hier nog sprake van echt werk van de “Heilige Geest”?  +
- +
-In de 18e eeuw schreef Edwards over mensen die verontrust waren omdat hun leven zo weinig leek op het leven waar de Bijbel over spreekt. De video uit de 90er jaren van de 20e eeuw toont ons echter veel blije mensen en een predikant die God een “fungod” noemt, een God die ons plezier geeft. Dat motto past natuurlijk prima bij de beeldcultuur van onze tijd, maar in hoeverre wordt hier de Bijbel nog serieus genomen?  +
- +
-Er is ook nog iets anders aan de hand. Edwards leefde in een tijd, dat het verstand centraal stond. In zijn geval ging het dan om een verstand dat gericht was op de Bijbel als het Woord van God. In de 90er jaren van de 20e eeuw staat echter het gevoel centraal. De Romantiek uit de 19e eeuw is dan een massaverschijnsel geworden.  +
- +
-Een religieuze stroming die in die tijd erg populair is, is [[http://nl.wikipedia.org/wiki/New_age_%28beweging%29|”New Age”]]. “New Age” komt niet uit een specifieke religie voort. Eerder is het een vergaarbak van elementen uit allerlei religies. Teksten uit heilige boeken spelen er echter geen hoofdrol. Waarheid vind je volgens hen ook in jezélf. En met “jezélf” wordt dan bedoeld “je diepste wezen”, datgene in jezelf wat je niet meer kunt beredeneren. Dat diepste wezen is verbonden met God of het Goddelijke. +
- +
-Een “diepste wezen” dat op God betrokken is, is op zich niets nieuws. Daar wordt in alle grote religies over gesproken. In “New Age” kringen denkt men echter dat dit “diepste wezen” direct doorwerkt in je intuïtie en je gevoel. Daarom wordt die intuïtie en dat gevoel beschouwd als een bron van waarheid.  +
- +
-In dat opzicht is “New Age” een door en door Romantisch verschijnsel.  +
- +
-{{  gevoel_god.png?430  }} +
- +
-De “Toronto-Blessing” heeft met “New Age” op zich niets te maken. De “Toronto-Blessing” is een verschijnsel in het protestantse christendom. Daarom werd in bijeenkomsten daar uitsluitend uit de Bíjbel gelezen. Toch lijkt ook in deze beweging de focus te liggen op wat je in jezélf ervaart. Alleen wordt dat het “werk van de Heilige Geest” genoemd. +
- +
-Jessie Penn-Lewis, één van de leiders van de opwekking van Wales uit 1904, zou daar mijns inziens echter haar vraagtekens bij zetten. Zij was verontrust over de “geestelijke verschijnselen” die in het kielzog van de opwekking overal de kop op staken.  +
- +
-In haar boek //Oorlog tegen de heiligen// drukt ze ons, lezers, op het hart om ons verstand te blijven gebruiken. Als we dat nalaten en ons dán openstellen voor de “Heilige Geest”, is volgens haar de kans groot dat we met “andere geesten” in aanraking komen. “Geesten” die ons niet met de God van de Bijbel verbinden. De emoties zullen er niet minder heftig om zijn en de verschijnselen niet minder opzienbarend, maar met de Bijbelse God heeft het dan niets meer te maken. +
- +
-Gevoelens moeten volgens Penn-Lewis in verbinding staan met het verstand en het verstand met het Woord van God. Dan pas kun je spreken van christelijke emotionaliteit. +
- +
-{{  god_gevoel.png?400  }} +
- +
-De Bijbel heeft dus door de eeuwen heen heel wat opwinding teweeg gebracht. Soms is die opwinding echter een eigen leven gaan leiden. Dat lijkt in onze tijd meer en meer het geval te zijn. Een voorbeeld daarvan is de “Toronto Blessing”. Daarom is het maar de vraag of die in het rijtje van de opwekkingen thuishoort. +
- +
-{{  opwekkingen.png?330  }} +
- +
-De kerken en individuen die uit bovengenoemde protestantse bewegingen voortgekomen zijn of er doorheen gegaan zijn, noemen we tegenwoordig “evangelisch”. +
- +
-Van midden 80er jaren tot midden 90er jaren was ik lid van een evangelische kerk. +
- +
- +
- +
-=====3. Bestaat er zoiets als een christelijke traditie?=====+
  
 In de vorige hoofdstukken pleitte ik ervoor het oude cultuurboek dat we “Bijbel” noemen te lezen, maar hoe doe je dat eigenlijk? Bestaan er handleidingen om je daarbij te helpen? Ja, zeggen de joden. Ja, zeggen de christenen. Maar stemmen die handleidingen wel met elkaar overeen? In de vorige hoofdstukken pleitte ik ervoor het oude cultuurboek dat we “Bijbel” noemen te lezen, maar hoe doe je dat eigenlijk? Bestaan er handleidingen om je daarbij te helpen? Ja, zeggen de joden. Ja, zeggen de christenen. Maar stemmen die handleidingen wel met elkaar overeen?
Regel 203: Regel 131:
  
 In Galaten 3:26-28 schrijft Paulus: ‘//Allen zijn immers zonen-en-dochters van God door het geloof in Christus//((Christus is het Griekse woord voor Messias.)) //Jezus. Want gij allen die tot eenheid met Christus zijt gedoopt//((De doop is het ritueel waarbij mensen christen worden.)) //hebt u bekleed met Christus.//((De dopeling kreeg na zijn onderdompeling in het water een doopkleed aan. Dat symboliseerde zijn nieuwe identiteit.)) //Daarin is geen Judeeër//((Iemand met een Joodse cultuur.)) //en geen Helleen,//((Iemand met een Griekse cultuur.)) //daarin is geen dienstknecht en geen vrije, daarin is geen mannelijk en vrouwelijk; allen immers zijn één in Christus Jezus!//’((De Bijbelvertaling is van Pieter Oussoren.)) In Galaten 3:26-28 schrijft Paulus: ‘//Allen zijn immers zonen-en-dochters van God door het geloof in Christus//((Christus is het Griekse woord voor Messias.)) //Jezus. Want gij allen die tot eenheid met Christus zijt gedoopt//((De doop is het ritueel waarbij mensen christen worden.)) //hebt u bekleed met Christus.//((De dopeling kreeg na zijn onderdompeling in het water een doopkleed aan. Dat symboliseerde zijn nieuwe identiteit.)) //Daarin is geen Judeeër//((Iemand met een Joodse cultuur.)) //en geen Helleen,//((Iemand met een Griekse cultuur.)) //daarin is geen dienstknecht en geen vrije, daarin is geen mannelijk en vrouwelijk; allen immers zijn één in Christus Jezus!//’((De Bijbelvertaling is van Pieter Oussoren.))
 +
 +
 +
 +====2.2. Van Origenes tot Kohlbrugge====
  
 Wanneer de breuk tussen niet-christelijke joden en niet-joodse christenen een feit is, heeft de laatste groep geen toegang meer tot de joodse Bijbeluitleg. Wanneer de breuk tussen niet-christelijke joden en niet-joodse christenen een feit is, heeft de laatste groep geen toegang meer tot de joodse Bijbeluitleg.
Regel 250: Regel 182:
  
  
-=====4. Wat is de Joodse Overlevering?=====+=====3. Wat is de Joodse Overlevering?=====
  
 In hoofdstuk [[overoudewoorden#3. Bestaat er zoiets als een christelijke traditie?|3]] schreef ik over de scheuring die er tussen de niet-christelijke joden en de niet-joodse christenen plaats had gevonden. Vanaf die tijd waren de christenen de joodse Bijbeluitleg kwijt. In hoofdstuk [[overoudewoorden#3. Bestaat er zoiets als een christelijke traditie?|3]] schreef ik over de scheuring die er tussen de niet-christelijke joden en de niet-joodse christenen plaats had gevonden. Vanaf die tijd waren de christenen de joodse Bijbeluitleg kwijt.
Regel 302: Regel 234:
  
  
-=====5. Zijn woorden sowieso niet uit de tijd?===== +=====4. Verwante documenten=====
- +
-Volgens een brochure van het [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Sociaal_en_Cultureel_Planbureau|Sociaal en Cultureel Planbureau]] uit 2013 besteedden wij, Nederlanders, in 2011 44% van onze vrije tijd aan het gebruik van media. Van die tijd keken we 67% naar de tv, zaten we 19% achter de computer en lazen we 12% de krant, een tijdschrift of een boek. +
- +
-In 1975, toen er nog geen computers waren, besteedden we 39% van onze vrije tijd aan het gebruik van media. Van die tijd keken we 55% naar de tv en lazen we 33% de krant, een tijdschrift of een boek.  +
- +
-“Lezen” gaat het dus steeds meer verliezen van “kijken”.((Zie [[http://www.scp.nl/dsresource?objectid=35805&type=org|Met het oog op de tijd. Een blik op de tijdsbesteding van Nederlanders]], p. 34, 89.)) +
- +
-Wat moeten we anno 2014 dan met de Bijbel, een boek van dik over de 1000 pagina’s tekst? Om nog maar te zwijgen over de eindeloze rijen joodse en christelijke geschriften, die geschreven zijn om ons te helpen de Bijbel te begrijpen. Kunnen we zo’n oceaan van woorden nog wel behappen? +
- +
-In zijn boek //Amusing Ourselves to Death: Public Discourse in the Age of Show Business// uit 1985, legt de Amerikaanse communicatiewetenschapper [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Neil_Postman|Neil Postman]] uit hoe de omslag van woorden naar beelden zich in zijn land voltrokken heeft. +
- +
-Van de 17e tot ver in de 19e eeuw bestond er in Amerika een ware leescultuur. Veel mensen besteedden een belangrijk deel van hun vrije tijd aan het vergaren van informatie door middel van boeken. Een landarbeider die Shakespeare las, was geen ongewoon verschijnsel. +
- +
-Door kennis tot zich te nemen, betraden de lezers een betekenisvolle wereld, een wereld waarin alles naar alles verwijst. Dat geldt voor het boek dat ze op dat moment lazen, maar ook voor boeken in het algemeen. Elk boek staat namelijk in verband met andere boeken, boeken die daarvóór al geschreven zijn. Boeken, zegt Postman, zijn bijdragen aan het grote gesprek tussen schrijvers van vroeger en schrijvers van nu. Het gaat hier dus om een doorgaande geschiedenis, een geschiedenis waarin waarheidsvinding centraal staat. +
- +
-Omdat mensen gewend waren om grote lappen tekst door te nemen, was hun concentratievermogen groot. Postman schrijft dat het in het midden van de 19e eeuw niet abnormaal was om een uur naar de rede van een presidentskandidaat te luisteren, vervolgens nog anderhalf uur naar de rede van zijn tegenstander, om tenslotte nog een half uur naar het weerwoord te luisteren. Op grond van die redes waren de luisteraars in staat een weloverwogen keuze voor een nieuwe president te maken.((Postman, Neil (1986) //Wij amuseren ons kapot. De geestdodende werking van de beeldbuis//, p. 33, 41, 46, 47, 49, 50, 66, 75.)) +
- +
-Een stuk verder in het boek beschrijft Postman het tv-debat aan de vooravond van de presidentiële verkiezingen van 1984. De presidentskandidaat had vijf minuten de tijd om zijn zegje te doen, waarna zijn tegenstander hem een minuut lang van repliek kon dienen. Die tijd was natuurlijk veel te kort om de dingen serieus uit de doeken te doen. Maar dat maakte niet uit, want het ging om het beeld dat de mannen uitstraalden. Wie er het beste uitzag, wie het eerste van zijn stuk werd gebracht, wie de leukste grappen maakte.((Postman, idem, p. 100.)) +
- +
-Wat was er gebeurd? +
- +
-Volgens Postman zijn de veranderingen begonnen door twee uitvindingen in het midden van de 19e eeuw: +
- +
-  - De telegraaf van [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Samuel_Morse|Morse]]. +
-  - De fotografie. +
- +
-Deze uitvindingen hebben eind 19e eeuw de krant veranderd. +
- +
-De telegraaf maakte het mogelijk om snel informatie van een grote afstand door te sturen. Daardoor konden kranten met streeknieuws uitgroeien tot kranten met nieuws uit verre landen. Dat nieuws heeft twee problemen: +
- +
-Het //eerste// probleem is dat het niets te maken heeft met je leven hier en nu en het //tweede// probleem is dat het “in de lucht blijft hangen” omdat je de situatie daar niet kent.  +
- +
-Het //eerste// probleem wordt opgelost door het nieuws een ander doel te geven, namelijk amusement. Voortaan gaat het erom of het nieuws spannend of leuk is. Het //tweede// probleem wordt opgelost door een foto. Een foto geeft het nieuws namelijk een gezicht. Samenhang krijgt het nieuws er niet door. Een foto kan alleen een stukje van de werkelijkheid laten zien.((Postman, idem, p. 69-81.)) +
- +
-De verschuiving van een leescultuur naar een beeldcultuur is hier begonnen.  +
- +
-Toen in het begin van de 20e eeuw de tv opkwam, kwam de verschuiving echter pas goed op gang. Sindsdien wonen we in een “beeldenwereld” en dat is iets heel anders dan een “woordenwereld”. Woorden moeten wat betékenen. Beelden betékenen niets, die moeten aantrékkelijk zijn. Woorden moeten ons wat léren. Beelden leren ons niets, die moeten ons verrassen, ontroeren, amuseren.  +
- +
-Woorden plaatsen ons in een gedachtewereld waarin alles met alles samenhangt. Beelden confronteren ons met één van de vele feiten. Feiten die nooit een samenhangend geheel kunnen vormen. Woorden plaatsen ons in een doorgaande geschiédenis. Beelden vangen ons in een eeuwig wisselend nú.((Postman, idem, p. 82, 89-95, 135, 136.)) +
- +
-Toen Postman zijn boek schreef, was er nog geen internet. +
- +
-Internet heeft ons volgens mij nog sterker in de beeldenwereld getrokken dan de tv. Bij de tv blijft het eenrichtingsverkeer. De tv zendt beelden naar óns uit en niet andersom. Bij internet is het tweerichtingsverkeer. Daar kunnen wij ook zélf beelden uitzenden. Iedereen is daar zijn eigen tv. +
- +
-In de volgende afbeelding zet ik de hele ontwikkeling nog even op een rij: +
- +
-{{  leescultuur_beeldcultuur.png?600  }} +
- +
-Gaandeweg heeft de beeldcultuur de leescultuur dus steeds meer vervangen. +
- +
-Hoe meer we in de beeldenwereld verblijven, hoe moeilijker we het vinden om überhaupt nog een boek ter hand te nemen. Waarom zouden we dan nog naar een oud boek als de “Bijbel” grijpen? +
- +
-In Postmans tijd hadden een aantal Amerikaanse dominees voor dit probleem een oplossing bedacht. Zij verkondigden de Bijbelse boodschap op de tv.  +
- +
-De beroemde evangelist [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Billy_Graham|Billy Graham]] was daar erg enthousiast over. ‘//Televisie//’, schrijft hij, ‘//is het machtigste communicatiemiddel waarover de mens ooit heeft beschikt. Mijn preken worden door 300 stations in de VS en Canada uitgezonden, zodat ik met één uitzending voor miljoenen mensen meer predik dan Christus in zijn hele leven//.’ +
- +
-Graham en zijn collega’s beschouwen de tv als een neutraal medium, die de Bijbelse boodschap zélf ongewijzigd laat. Volgens Postman is dit echter een vergissing.  +
- +
-Ten //eerste// ligt het gevaar van “afgoderij” altijd op de loer. God zélf is onzichtbaar, dus Hij kan op tv niet vertoond worden. Daardoor verdwijnt Hij naar de achtergrond. Wat wél vertoond wordt, zijn de mensen die de christelijke boodschap verkondigen of daarnaar luisteren. Omdat de tv-kijkers thuis iets aantrekkelijks willen zien, zal de camera zich met name op aantrekkelijke mensen richten. Als we niet oppassen kunnen zij bij ons de plek in gaan nemen die eigenlijk bedoeld is voor God. +
- +
-Ten //tweede// moeten de scherpe kantjes van de boodschap af. Het medium “tv” staat of valt met het brengen van amusement. Een tv-dominee die van zijn kijkers een innerlijke verandering van hun leven vraagt, stoot hen af en laat de kijkcijfers kelderen.((Postman, idem, p. 118-124.)) +
- +
-Tegenwoordig doet dat probleem zich niet alleen op de tv, maar ook in de kerken voor. +
- +
-Als vanouds staat bij protestantse kerken de [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Kansel|kansel]] centraal. Op die kansel ligt de kanselbijbel, op grond waarvan de predikant zijn preek verkondigt.  +
- +
-In de protestantse kerken die men “evangelisch”((Meer over de evangelische kerken en haar wortels vind je in hoofdstuk [[overoudewoorden#2. Kan een oud boek als de Bijbel je nu nog raken?|2]].)) noemt, heeft men die kansel echter veelal vervangen door het podium. Op dat podium is vooral veel te zien. Muziekbands, voorzangers, videoprojectors en beeldschermen maken van de kerkdienst een belevenis. Amusement wordt zo een belangrijk doel. +
- +
-Dat verandert ook de manier waarop er met de Bijbel wordt omgegaan. +
- +
-In zijn lezing [[http://www.whitefield.nl/literatuur/artikelen/163-rick-warren-en-doelgericht-leven-een-toetsing-ds-m-b-gorsira|Rick Warren en ‘Doelgericht leven’: een toetsing]] analyseert dominee Michael Gorsira een bestseller in de evangelische wereld. +
- +
-Gorsira kijkt naar hoe de schrijver van het boek de Bijbel hanteert. Het valt hem op dat het vertrekpunt veranderd is. Dat ligt niet meer, zoals vroeger, in de Bijbel zelf, maar in de dingen waar de lezer volgens de schrijver behoefte aan heeft. Daar worden dan Bijbelteksten bij gezocht. Teksten die, volgens Gorsira, vaak slordig geciteerd worden of uit hun verband worden gerukt. +
- +
-Het probleem met zo’n benadering is dat we de teksten waar we wat aan hebben uit de Bijbel halen en de teksten vergeten die daaromheen staan. Als we dat vaak doen, vormen we ons eigen Bijbeltje, een Bijbeltje waarin God fungeert als onze Grote Behoeftenbevrediger. Teksten waarin God dingen van ons verlangt en ons met de consequenties confronteert als we Zijn raad in de wind slaan, verdwijnen zo uit het zicht. De scherpe kantjes van de Bijbel zijn er dan af, wat past in onze huidige beeldcultuur. +
- +
-Juist omdat evangelischen relevant willen zijn voor deze tijd, lopen ze het gevaar door te schieten en los te raken uit de bedding waaruit ze voortkomen, namelijk het traditionele christendom. +
- +
-Een dergelijk losmakingsproces dreigt ook plaats te vinden in de islam. Daar gaat het om het salafisme, de nieuwe islam die tegenwoordig bij internetjongeren in trek is.((Meer over het salafisme vind je in de Youtube filmpjes [[http://www.youtube.com/watch?v=NITLx9-jXMs|Wat is het salafisme]] en [[http://www.youtube.com/watch?v=_AB5TP7YS24|Over de populariteit van het salafisme]]  van Herman Beck.)) +
- +
-Anders dan de evangelische christenen zetten salafisten zich sterk af tegen het westerse gedachtegoed van tegenwoordig.  +
- +
-Er zijn grofweg drie soorten salafisten: +
- +
-  - Salafisten die zich terugtrekken uit de door het westen beïnvloede samenleving. +
-  - Salafisten die zo’n samenleving met politieke middelen proberen te veranderen. +
-  - Salafisten die de wapens opnemen om haar te bestrijden.((Deze salafisten worden ook wel “jihadisten” genoemd.)) +
- +
-Toch ontkomen zij, net als evangelische christenen, geen van drieën aan de invloed van de beeldcultuur.  +
- +
-En, net als bij evangelische christenen, is ook bij hén de manier veranderd waarop ze met hun heilige boek omgaan.((In het geval van [[http://nl.wikipedia.org/wiki/Islamitische_Staat_%28in_Irak_en_de_Levant%29|I.S.]] heeft die uitleg zulke kwalijke gevolgen gekregen, dat traditionele moslimgeleerden over de hele wereld een [[http://stopislamicstatescrimes.wordpress.com/2014/10/03/open-brief-vertaald/#more-125|open brief]] schreven om hen daarvoor te waarschuwen.)) +
- +
-Zowel de evangelische beweging als het salafisme zijn eigentijdse religieuze bewegingen die zijn gaan verschillen van de traditionele religies waaruit ze voortkomen. +
- +
-Het belangrijkste verschil tussen een traditionele gelovige en een gelovige uit een eigentijdse religieuze beweging draait om de omgang met het heilige boek. Een traditionele gelovige legt het heilige boek uit aan de hand van een eeuwenoude traditie. Een gelovige uit een eigentijdse religieuze beweging neemt het heilige boek zélf ter hand. Onder invloed van de beeldcultuur is hij geneigd daar teksten uit te pikken die volgens hem te maken hebben met de situatie waarin hij zich bevindt. De kans op ontsporing is dan niet denkbeeldig. +
- +
-{{  heiligeboeken_beeldcultuur.png?580  }} +
- +
-De beeldcultuur is dus niet zonder gevaren voor gelovige mensen. +
- +
-Ik pleit er daarom voor het heilige boek weer ter hand te nemen, samen met de traditie waarin ze wordt uitgelegd.  +
- +
- +
- +
-=====6. Verwante documenten=====+
  
 Het hoofddocument voor dit document met vragen is: Het hoofddocument voor dit document met vragen is:
Regel 416: Regel 243:
  
   * [[overwatjenietkuntzien|Over wat je niet kunt zien]]   * [[overwatjenietkuntzien|Over wat je niet kunt zien]]
 +  * [[overdereligies|Over de religies]]
 +  * [[nietlezenmaarkijken|Niet lezen maar kijken]]
   * [[hoedebijbelisingedeeld|Hoe de Bijbel is ingedeeld]]   * [[hoedebijbelisingedeeld|Hoe de Bijbel is ingedeeld]]
   * [[hoechristenenhetoudetestamentlezen|Hoe christenen het Oude Testament lezen]]   * [[hoechristenenhetoudetestamentlezen|Hoe christenen het Oude Testament lezen]]
  

Paginahulpmiddelen

overoudewoorden.txt · Laatst gewijzigd: 2016/02/04 13:37 door josquak